Εξαιρετικά πλούσια η φύση του Πάρνωνα, έχει να προσφέρει πολλές συγκινήσεις στον καλοπροαίρετο επισκέπτη. Η βλάστηση, οι τύποι οικοτόπων και η χλωρίδα διατηρούν, ακόμα και σήμερα, υψηλή οικολογική αξία. Πανέμορφα οροπέδια, πλήθος βουνοκορφών, φαράγγια απαράμιλλης και άγριας ομορφιάς και βαθιές κοιλάδες σχηματίζουν το ποικιλόμορφο ανάγλυφο του Πάρνωνα. Η περιοχή του είναι επίσης γεμάτη και από πολλές άλλες φυσικές ομορφιές, όπως καταρράκτες, σπηλιές, πηγές και τρεχούμενα νερά.
Σε όλη του την έκταση παρατηρούνται πάνω από 15 είδη οικότοπων, πολλοί εκ των οποίων παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον όπως οι δασικές εκτάσεις με μαύρη πεύκη, τα δάση με δενδρόκεδρο στη Μονή Μαλεβής,η παράκτια λίμνη του Μουστού κ.α. Επίσης, η περιοχή του Πάρνωνα διαθέτει πλούσια πανίδα αμφιβίων και ερπετών. Στην περιοχή έχουν καταγραφεί μέχρι σήμερα 26 είδη αμφιβίων και ερπετών, από τα οποία 2 είναι ενδημικά της Ελλάδας και 2 ενδημικά μόνο της Πελοποννήσου.
Μια μεγάλη περιοχή του Πάρνωνα αναγνωρίστηκε και θεσμοθετήθηκε επίσημα το 2008 με την ονομασία Οικολογικό πάρκο Πάρνωνα – Μουστού. Αρκετές περιοχές έχουν κριθεί ως ιδιαίτερα σημαντικές για τη διατήρηση της φύσης όχι μόνο σε εθνικό αλλά και σε ευρωπαϊκό επίπεδο κι έχουν καταχωρηθεί στον Επιστημονικό Κατάλογο που καταρτίστηκε. Eξάλλου,πολλές περιοχές του Πάρνωνα ανήκουν πλέον στο Ευρωπαϊκό δίκτυο περιοχών Natura 2000.
Χλωρίδα
Με την πρώτη ματιά ο Πάρνωνας, με τις «γυμνές» κορυφές του να δεσπόζουν στο τοπίο, φαντάζει «άγονος» και «φτωχός». Στην πραγματικότητα όμως, η περιοχή κρύβει έναν ανεκτίμητο χλωριδικό πλούτο. Η γεωλογική ιστορία της, οι ιδιόμορφες κλιματικές συνθήκες και ο έντονος διαμελισμός της σε πολλές κορυφές, χαράδρες, ορθοπλαγιές, χείμαρρους κλπ., έχουν δημιουργήσει μία εντυπωσιακή ποικιλία οικολογικών συνθηκών, ιδανικών για την ανάπτυξη πολλών και διαφορετικών φυτών. Στον Πάρνωνα δεν έχει γίνει ακόμα πλήρης και συστηματική καταγραφή των φυτών του, κάτι που θα απαιτούσε βέβαια αρκετά χρόνια δουλειάς. Μέχρι στιγμής, από τα στοιχεία που έχουν συγκεντρωθεί στα Πανεπιστήμια της Πάτρας και της Κοπεγχάγης, έχει σχηματιστεί ένας κατάλογος με περισσότερα από 900-1.000 είδη και υποείδη φυτών.
Ανάμεσα στα φυτά του Πάρνωνα υπάρχουν πολυάριθμα κοινά είδη, αλλά και πολλά σπάνια. Συνολικά έχουν καταγραφεί και αναγνωριστεί μέχρι σήμερα 113 σπάνια φυτά, μερικά από τα οποία είναι μοναδικά στον ευρωπαϊκό χώρο, όπως τα τοπικά ενδημικά του Πάρνωνα και ορισμένα σπάνια ασιατικά είδη. Άλλα είναι πάλι ενδημικά μόνο της Νότιας Πελοποννήσου ή της Ελλάδας γενικότερα.
Ενδημικά της νότιας Πελοποννήσου που υπάρχουν στον Πάρνωνα
Η Ελλάδα είναι μια χώρα της Ευρώπης που φημίζεται για τα ενδημικά φυτά της. Μερικά από αυτά τα είδη ή υποείδη απαντούν μόνο σε ορισμένες περιοχές της Ελλάδας, ενώ άλλα έχουν πιο ευρεία εξάπλωση. Ο Πάρνωνας εμφανίζει φυτά σπάνια για τη χώρα μας ή ασιατικά είδη τα οποία δεν υπάρχουν σε άλλη ευρωπαϊκή χώρα.
Στον Πάρνωνα έχουν καταγραφεί μέχρι σήμερα 69 είδη και υποείδη που είναι ενδημικά της Πελοποννήσου με κάπως ευρεία εξάπλωση ή ενδημικά της Ελλάδας. Έχουν καταγραφεί 11 σπάνια είδη και υποείδη, με σημαντικότερα το δενδρόκεδρο και το θάλικτρο το ανατολικό. Επίσης, σπάνια είδη είναι ο αστράγαλος ο γαλακτώδης, το ηλιάνθεμο των Απεννίνων, ο ίταμος, κ.α.
Ως τοπικά ενδημικά του Πάρνωνα χαρακτηρίζονται τα φυτά που δεν υπάρχουν σε κανένα άλλο μέρος του κόσμου εκτός από την οροσειρά του Πάρνωνα. Έχουν καταγραφεί μέχρι σήμερα τα παρακάτω τοπικά ενδημικά είδη και είναι τα εξής:
- Αγριοπανσές του Πάρνωνα (Viola parnonia)
- Ασπερούλα της Ελώνης (Asperula elonea)
- Ασπερούλα του Μαλεβού (Asperula malevonensis)
- Αστράγαλος του Αγρανιώτη (Astragalus agraniotii)
- Δράβα του Στράσσερ (Draba strasseri)
- Κενταύρια η λακωνική (Centaurea laconica)
- Κενταύρια του Πάρνωνα (Centaurea athoa ssp. parnonia)
- Κυκλάμινο το πελοποννησιακό, τοπική ποικιλία του Πάρνωνα (Cyclamen repandum ssp. peloponnesiacum var. vividum)
- Ματρικάρια η ρόδινη (Matricaria rosella)
- Μινουάρτια του Φαβαρζέ (Minuartia wettsteinii ssp. parnonia)
- Νεπέτα του Ορφανίδη (Nepeta orphanidea)
- Πετροράγια η μεγανθής (Petrorhagia grandiflora)
- Ποτεντίλλα η αρκαδική (Potentilla arcadiensis)
- Σιληνή η λακωνική (Silene laconica)
- Στάχυς ο χρυσανθής (Stachys chrysantha)
Περιοχές Προστασίας
Η κατάρτιση του εθνικού καταλόγου με τις προτεινόμενες για ένταξη περιοχές στο δίκτυο “Natura 2000” πραγματοποιήθηκε μέσω του προγράμματος “Καταγραφή, Αναγνώριση, Εκτίμηση και Χαρτογράφηση των τύπων οικοτόπων και των ειδών χλωρίδας και πανίδας της Ελλάδας (Οδηγία 92/43)”. Το πρόγραμμα υλοποιήθηκε από το Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων – Υγροτόπων (ΕΚΒΥ) σε συνεργασία με τα Πανεπιστήμια Θεσσαλονίκης, Πάτρας και Αθήνας. Η Προστατευόμενη Περιοχή καταλαμβάνει έκταση 1.140.892 στρέμματα και περιλαμβάνει έξι περιοχές που περιλήφθηκαν στον Επιστημονικό Κατάλογο εκ των οποίων οι πέντε εντάχθηκαν στο Ευρωπαϊκό Οικολογικό Δίκτυο “NATURA 2000” (συμβολίζονται με *) (ΕΖΔ: Ειδικές Ζώνες Διατήρησης, ΖΕΠ: Ζώνες Ειδικής Προστασίας Ορνιθοπανίδας) και μία Σημαντική Περιοχή για τα Πουλιά (ΣΠΠΕ) της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας.
- ΕΖΔ – Λιμνοθάλασσα Μουστού (κωδικός: GR 2520003)*
- ΕΖΔ – Μονή Ελώνης και Χαράδρα Λεωνιδίου (κωδικός: GR 2520005)*
- ΕΖΔ – Κορυφές όρους Πάρνωνα και περιοχή Μονής Μαλεβής (κωδικός: GR 2520006)*
- ΕΖΔ – Όρη Γιδοβούνι, Χιονοβούνι, Γαϊδουροβούνι, Κορακιά, Καλογεροβούνι, Κουλοχέρα & Περιοχή Μονεμβάσιας (κωδικός: GR 2540001)*
- ΖΕΠ – Όρη Ανατολικής Λακωνίας (κωδικός: GR 2540007)*
- ΣΠΠΕ – Όρη Ανατολικής Λακωνίας (κωδικός: GR 123)
- Όρος Οριώντας (κωδικός: GR 2520004)
Οι περιοχές Natura 2000 που συμπεριλαμβάνονται στα όρια του Πάρνωνα καταλαμβάνουν έκταση 596.034 στρέμματα.
Φαράγγια
Στον Πάρνωνα εκτός από τα πολυάριθμα και αξιόλογα πολιτιστικά και θρησκευτικά μνημεία υπάρχουν και μνημεία της φύσης. Ο Πάρνωνας αυλακώνεται από βαθιές χαραδρώσεις οι οποίες διακρίνονται ακόμα και από τη θάλασσα. Στις χαραδρώσεις αυτές τρέχει ο ποταμός Βρασιάτης, στο μεγαλύτερο μέρος του μέσα στο Φαράγγι της Ζαρμπάνιτσας, αλλά και ρέματα όπως τα Σπηλάκια κοντά στο χωριό Πλάτανος, το ρέμα του Λούλουγκα κοντά στο χωριό Σίταινα, το ρέμα Κουτουπούς κοντά στην Καστάνιτσα και το ρέμα της Μαζιάς κοντά στον Πραστό. Το ρέμα Κουτουπούς, το ρέμα του Λούλουγκα και το ρέμα Μαζιάς ενώνονται στην τοποθεσία Τριπόταμα και σχηματίζουν τον ποταμό Βρασιάτη. Το όνομα του ποταμού προέρχεται από την αρχαία πόλη Βρασιές που βρίσκεται κοντά στο Λεωνίδιο.
Το φαράγγι του Λούλουγκα ενώνεται με το φαράγγι της Κουτουπούς και στη συνέχεια συναντά το φαράγγι της Μαζιάς. Το φαράγγι Λούλουγκα αποτελεί στην ουσία το πρώτο κομμάτι μίας σειράς φαραγγιών που ενώνονται από την κορυφή της Μεγάλης Τούρλας (την ψηλότερη κορυφή του Πάρνωνα) ως τον κόλπο του Αγ. Ανδρέα (Φαράγγι Λούλουγκα, Κουτουπούς, Μαζιάς, Σπηλακίων και Ζαρμπάνιτσας). Ο ποταμός Βρασιάτης αφού συγκεντρώσει τα νερά του δημιουργεί το εντυπωσιακό φαράγγι του Λούλουγκα, που αποτελεί μια από τις ομορφότερες διαδρομές στην Ελλάδα. Θεωρείται ένα από τα ωραιότερα φαράγγια στη χώρα με εντυπωσιακούς καταρράκτες, λίμνες και σπηλιές. Οι φυσικές ομορφιές που διαθέτει η περιοχή κατακτούν αμέσως τον οδοιπόρο. Στο φαράγγι σχηματίζονται δεκάδες μικροί καταρράκτες και αναρίθμητες μικρές λίμνες ανάμεσα σε πλατάνια και καρυδιές.
Εντυπωσιακό φυσικό μνημείο είναι ο μεγάλος καταρράκτης που σχηματίζεται σε στένωμα και του οποίου τα νερά πέφτουν από ύψος 30-40 μ. σχηματίζοντας μια μικρή λίμνη. Στα τοιχώματα των βράχων και των δύο πλευρών σχηματίζονται σπηλιές. Κατά μήκος του φαραγγιού σχηματίζονται επίσης πολλές εντυπωσιακές σπηλιές, όπως αυτές του ‘’Καραχάλιου” και του ‘’Καλιοτζή”. Η διαδρομή συνεχίζεται σε ένα εξίσου εντυπωσιακό τοπίο, με ανάγλυφους σχηματισμούς, όμορφες λίμνες και πανύψηλους βράχους. Σε ένα κοίλωμα βρίσκεται το κάστρο της Ζάγγολης και το ξωκλήσι της Παναγίας. Tο φαράγγι του Λούλουγκα προσελκύει κάθε χρόνο πολλούς ορειβατικούς συλλόγους και ομάδες διάφορες περιπατητών.
Συνολικά τα πιο γνωστά φαράγγια που ξεκινούν από την κορυφή του Πάρνωνα και καταλήγουν στον κόλπο του Αγ. Ανδρέα, στο Μυρτώο Πέλαγος είναι:
- το φαράγγι του Λούλουγκα,
- το φαράγγι της Μαζιάς,
- το φαράγγι της Ζαρμπάνιτσας,
- το φαράγγι των Σπηλακίων,
- το φαράγγι της Λεπίδας.
Για περισσότερες πληροφορίες, επισκεφτείτε την ιστοσελίδα: www.fdparnonas.gr
